Even op pauze… Zo regel je een sabbatical

Na jaren van hard werken een tijdje met sabbatical, op zoek naar rust, zingeving of nieuwe inzichten. Je hoort het steeds vaker. Maar hoe kaart je dat aan bij je werkgever? En wat moet je nog meer allemaal regelen?

Vier maanden weg is het plan. De Lonely Planets staan op de e-reader, vaccinaties zijn uitgezocht en de eerste reisplannen staan in de stijgers. Helaas moeten er ook wat minder leuke dingen geregeld worden. Want hoe zit het met verzekeringen, het opnemen van verlof en andere arbeidsvoorwaardelijke kwesties? Ik ben vast niet de enige die hier tegenaan loopt, dus deel ik hier graag de vruchten van mijn zoektocht.

Eerst de spannendste hobbel op het pad: het aankaarten van de plannen op het werk. Ik had hier en daar al eens een proefballonnetje opgelaten, maar echt serieus kwam dat vast nog niet over. Na weken van uitstel stel ik mezelf een ultimatum en drop mijn zwerfplannen op de werkvloer. Gelukkig reageren de collega’s positief. De paar beren die nog op de weg lopen, zijn al snel de hoek om.

Nu heb ik het relatief gemakkelijk, want in onze cao is het recht op een sabbatical opgenomen, mits je ten minste vijf jaar in dienst bent en er geen zwaarwegende bezwaren zijn. Steeds meer werkgevers hebben hier tegenwoordig een regeling voor of denken erover, zegt Leonie Brandt Corstius-de Groot, Partner en HR-consultant bij advieskantoor Crowe Foederer. ‘Wij krijgen regelmatig de vraag om hier een regeling voor te formuleren.’ Een begrijpelijke trend, vindt zij. ‘Er is steeds meer aandacht voor het welbevinden van werknemers en de preventie van ziekteverzuim.’

Opgeruimd hoofd

Staat er niets over in de cao of arbeidsovereenkomst, dan is je werkgever niet verplicht om mee te gaan in je sabbaticalplan. Maar ook dan valt er in de huidige krappe arbeidsmarkt vaak wel te onderhandelen. Bovendien heeft het voor de werkgever er ook voordeel van als medewerkers met een opgeruimd hoofd en opgeladen accu de draad weer oppikken na een rustperiode, vol frisse ideeën en misschien zelfs wel nieuwe skills.  

Een collega ‘van vroeger’, Els Brenninkmeijer (48, redacteur bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken), herkent dit zeker. Zij nam bij haar vorige werkgever een half jaar sabbatical op, om een reis te maken door Nepal, Myanmar, Nieuw-Zeeland en Thailand. ‘Ik werkte al 15 jaar en vond het tijd voor een break. Zonder doel, ik wilde gewoon eens een tijdje los zijn van alles en meer van de wereld zien. Maar ongemerkt doe je allerlei inzichten op over jezelf, zeker als je alleen reist. En die komen ook tijdens je werk van pas. Zo heb ik gemerkt dat ik flexibeler en beter bestand ben tegen tegenvallers dan ik dacht. Als je alles loslaat, voel je ook hoe dierbaar je familie en je leven thuis je is, daar sta je in de drukte van het dagelijks leven niet altijd bij stil.’

Toch moet je er niet te hard op rekenen dat je leven blijvend verandert, stelt Brenninkmeijer. ‘De eerste twee weken na mijn verlof dacht ik nog: “Zo zeg, wat doet iedereen opgefokt”. Maar voor je het weet zit je weer in je dagelijkse routine. Toch probeer ik nu wel regelmatig bewust momenten van rust in te bouwen.’

Ingewikkeld

Ik ga het vast allemaal ervaren als het zover is. Met de ‘zegen’ van mijn teamleider en collega’s op zak stap ik binnen bij personeelszaken, om de verlofaanvraag te formaliseren. Maar daar stelt een collega meteen een ingewikkelde vraag: wil je verlofdagen bijkopen of neem je onbetaald verlof op? Een beetje overvraagd leg ik dit dilemma voor aan Brandt Corstius-de Groot. ‘Een eenduidig antwoord is niet te geven’, zegt zij. ‘Het hangt af van wat er geregeld is in de cao, arbeidsovereenkomst en personeelsreglement. Zit er bijvoorbeeld een maximum aan het aantal verlofdagen dat je kunt kopen? Wat is bij je werkgever de waarde van een vrije dag, als je die bijkoopt? En wordt de pensioenopbouw voortgezet als je onbetaald verlof opneemt? Dit alles kun je opzoeken in je arbeidsvoorwaarden en pensioenreglement. Maar je kunt het ook navragen bij je werkgever.’

Ik kies voor de gemakkelijke weg en vraag de collega van personeelszaken om raad. Onbetaald verlof opnemen is mijn geval een stuk voordeliger dan verlofdagen kopen, rekent zij behulpzaam voor. Het verschil loopt zelfs in de honderden euro’s per maand.

Een mooie meevaller is dat mijn pensioen ongewijzigd doorloopt tijdens het sabbatical. Dit is volgens Brandt Corstius-de Groot meestal niet het geval. ‘De standaard is dat de opbouw van het ouderdomspensioen stopt, maar in een cao en / of bedrijfstakpensioenfonds kunnen hierover afwijkende afspraken gemaakt zijn. Als de werkgever niet gebonden is aan een cao of bedrijfstakpensioenfonds, kan hij zelf bepalen of de opbouw wordt voortgezet. Je kunt bij voortzetting dan onderling afspreken welk deel van de kosten aan jou worden doorbelast en op welke wijze.’

Met het gezin

Als je met je gezin op reis wilt en kinderen onder de 8 jaar hebt, is er nog een optie: het opnemen van ouderschapsverlof. Wettelijk heb je recht op 26 keer het aantal uren dat je per week werkt (zie rijksoverheid.nl/ouderschapsverlof). Een werkgever mag dit verlof dus niet weigeren. Hooguit mag hij zich bemoeien met de inroostering van je vrije dagen. Sinds 1 augustus 2022 heb je de eerste 9 weken van die 26 weken zelfs recht op betaald ouderschapsverlof. Dat betaalde deel moet je dan wel opnemen in het eerste levensjaar van je kind. Voor een eventuele wereldreis is dat misschien wat vroeg, al zijn er vast avonturiers die het aandurven.

Brandt Corstius-de Groot wijst meteen ook maar op de Wet transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden, die eveneens sinds augustus 2022 geldt. ‘Werkgevers zijn hierdoor verplicht om je extra informatie te verstrekken over de arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld bij indiensttreding. Dat geldt dus ook voor de regelingen die er gelden voor betaald verlof. Ook moet hij ervoor zorgen dat je je wettelijke verlofdagen opneemt en je erop wijzen wanneer deze verlofdagen dreigen te vervallen.’

Ook goed om te weten: tijdens een sabbatical bouw je in principe geen vakantiedagen op en ook geen vakantiegeld. Maar wat als je tijdens zo’n reis ziek wordt, zijn dat dan vrije dagen? ‘In principe komen die dagen inderdaad voor eigen rekening, want je bent ziek in je eigen tijd’, zegt Brandt Corstius-de Groot. ‘Wel kun je met je werkgever afspreken dat je je sabbatical eerder afbreekt. De eerste dag na je terugkomst is dan de eerste ziektedag.’

Speciale reisverzekering

Nu op het werk alles geregeld is, zijn er nog wel wat andere open eindjes. Voldoet bijvoorbeeld een doorlopende reisverzekering als je langere tijd op reis gaat? ‘Dat hangt af van de reisduur’, zegt Jeroen Wolfsen FFP, financieel planner en directeur van vergelijkingssite MoneyWise.nl. ‘Bij de meeste reisverzekeringen is de gedekte reisduur maximaal zestig of negentig dagen. Soms kun je die verlengen.’ Ga je langer weg, dan kun je terecht bij gespecialiseerde verzekeraars. Als voorbeelden noemt Wolfsen de Globetrotter Verzekering van Allianz Global Assistance en de buitenlandverzekeringen van OOM.

‘Reis je buiten Europa, kies dan in ieder geval voor een verzekering met werelddekking’, drukt hij me op het hart. ‘Ook een goede bagagedekking is belangrijk, bijvoorbeeld voor elektronische apparatuur als je laptop en telefoon. Verder is het verstandig om geneeskundige kosten goed te verzekeren. Ben je in een land waar de kosten voor medische hulp hoger zijn dan in Nederland, zoals in de USA, dan zijn sommige kosten niet gedekt op je normale ziektekostenverzekering of maar tot een bepaald maximum. Met een aanvulling op je reisverzekering voorkom je financiële ellende als je in het ziekenhuis belandt.’

Contact met collega’s

Na al het ‘zakelijke’ uitzoekwerk kan eindelijk de echte voorpret beginnen. Ik doe mijn best om mijn collega’s niet te veel te vermoeien met de mooie bestemmingen die ik op het oog heb. Wel lijkt het me nog goed om af te spreken hoe we contact gaan houden als ik weg ben. Mogen collega’s bellen bij vragen of wil ik echt helemaal loskomen van het werk? Hoe deed Els Brenninkmeijer dat eigenlijk? ‘Ik heb geen enkele keer ingelogd op mijn werkaccount’, vertelt zij. ‘Wel onderhield ik via social media contact met een aantal collega’s. Maar ik was niet heel actief, want ik had bewust een oude Nokia mee in plaats van een smartphone. Volgens mij kun je het beter niet over het werk hebben als je een tijdje echt los wilt zijn.’

Ik besluit dat dit ook voor mij het beste werkt. Collega’s zijn van harte welkom om me te volgen via mijn Polarsteps- of Instagram-reisverslag, als zij dat leuk vinden. Af en toe appen is ook altijd gezellig. Maar ik stap tijdelijk uit de werk-groepsapp en alle Teams-chats. Want dat hoofd moet wel een eerlijke kans krijgen om echt leeg te raken.

Tips

• Daalt je inkomen door je sabbatical, dan heb je mogelijk (meer) recht hebt op toeslagen, zoals huurtoeslag en zorgtoeslag. Via belastingdienst.nl/toeslagen kun je een proefberekening maken.
• Heb je een koopwoning, dan kun je die misschien wel verhuren tijdens je afwezigheid. Een mooi extraatje om de reiskosten te dekken.
• Zeg tijdig je abonnementen op bijvoorbeeld de krant of je sportschool op, dat spaart ook geld uit.

Wat is een sabbatical?

Met een sabbatical onderbreek je je werk of studie om even iets totaal anders te doen. Bijvoorbeeld de wereld ontdekken, een studie oppakken, een boek schrijven, vrijwilligerswerk doen of gewoon even tot rust komen. Volgens online geschiedenismagazine Historiek vindt het woord sabbatical zijn herkomst in het Oude Testament. In de Thora, de eerste vijf boeken van de Hebreeuwse Bijbel wordt het sabbatsjaar beschreven. Elk zevende jaar werd het land niet verbouwd en kreeg de grond dus rust, net als de mensen die erop werkten. Het begrip is ook verbonden met de sjabbat, de wekelijkse rustdag in het jodendom.

Bron: FD